مطالبات زنان و چنین عبارت و اصطلاحی از چه زمانی شکل گرفت و چگونه به زمینه‌ای برای شکل‌گیری و پایداری روزی به نام زنان در تقویم جهانی شد؟ روز جهانی زن در واقع به منزله اتحاد زنان دنیا در برابر حقوق خود و تساوی حقوق با مردان است. این تساوی حقوق شامل همه زمینه‌ها همچون موارد علمی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. در این گزارش می‌خواهیم به چرایی و چگونگی شکل‌گیری روز جهانی زن بپردازیم.
روزی برای احقاق مطالبات زنان
روز جهانی زن یعنی هشتم مارس، الان یکی از روزهای مهم در تاریخ بین‌المللی است. روزی که مخصوص زنان است و زنان برای اینکه این روز را در تاریخ و در تقویم تاریخ ثبت کنند، از مسیر آسانی عبور نکرده‌اند. البته رسیدن به هیچ خواستهای قرار نیست از مسیرهای آسان باشد. همیشه خواسته‌ها از باورمندی‌ها سرچشمه می‌گیرند و از مسیرهای بسیار سخت عبور می‌کنند.
اما چراغ سبز امید است که خواهنده‌گان را پیش می‌برد. بیش از ۱۱۰ سال از نخستین جرقه‌های جنبش‌های زنان در راستای تحقق مطالبات‌شان می‌گذرد. یعنی بیش از یک قرن مبارزه. در طول همه این سال‌ها، سیاسیون، صاحبان کسب‌وکارها و صنایع و… ذره ذره از مواضع خود در مقابل خواسته‌های زنان عقب‌نشینی کرده‌اند و مجبور شده‌اند که حقوق زنان را رعایت کنند.
هنوز تا تحقق همه خواسته‌های زنان راه زیادی مانده است اما زنان آگاه می‌دانند که تغییر تنها در گذر زمان و با تلاش مداوم است که تحقق می‌یابد.
زنان به دنبال کسب حقوق برابر
زنان در سراسر جهان هنوز به امکانات برابر با مردان دسترسی ندارند. حتی بعضا از کم‌ترین امکانات برخوردار هستند. فقر، گرسنگی، تجاوز، کمبود درآمد و… در وهله نخست دامن‌گیر زنان می‌شود و این زنان هستند که در صف مقدم تیرهای کمبودها و نابرابری‌ها قرار دارند و آماج تیرهای فقر می‌شوند.
اما روز هشتم مارس يا هجدهم اسفندماه که اکنون دیگر روز جهانی زن است و نمادش هم رنگ نارنجی است، يکی از روزهایی است كه مردمان مترقی جهان آن را جشن می‌گیرند و از آن به‌عنوان روزی خوب و فرخنده یاد می‌كنند. اما چرا چنین روزی به‌عنوان روز جهانی زن انتخاب شده است؟ تاریخچه اعلام چنین روزی به چه سال‌هایی برمی‌گردد و سوال مهم‌ترین این است که زنان چگونه توانستند روزی را به نام خودشان در تقویم جهانی ثبت کنند؟
تاریخچه روز جهانی زن
روز ۸ مارس ۱۸۷۵ زنان كارگر كارخانه‌های نساجی در شهر نیویورك برای بهبود شرایط كارشان و در اعتراض به پایین بودن سطح دستمزدشان، دست به تظاهرات زدند. این حركت به درگیری قهرآمیز با پلیس آمريکا انجامید و پلیس به‌طور وحشیانه به تطاهرات حمله کرد و آن را سركوب کرد. عده‌ای از زنان تظاهركننده زخمی و دست‌گیر شدند.
اين مسئله باعث شد که زنان کارگر ديگر هم کم‌کم به حقوق انسانی خود و مطالبات زنان آگاهی پيدا کنند و سعی کنند که راه آنها را ادامه بدهند. در واقع این زنان نشان دادند که برای به دست آوردن حق‌شان باید خواهان حق‌شان باشند و خواستار مطالبات زنان باشند . هر چند در این مسیر سختی‌های زیادی را هم متحمل شوند.
روز جهانی زن، روز مطالبات زنان
هنوز تا به دست آوردن یک روز اختصاصی یعنی روز جهانی زن فاصله وجود داشت اما حركت اعتراضی هر سال به حالت آشكار یا مخفی در کارخانه‌های مختلف ادامه پیدا کرد. روز ۸ مارس ۱۹۰۷ مجددا زنان نساج آمریكا با خواست ۱۰ ساعت كار روزانه دست به تظاهرات زددند. اما این بار هم تظاهرات آنها با سركوب پلیس روبه‌رو می‌شود و به دستگیری بسیاری از زنان منجر می‌شود. در این تظاهرات عده زیادی از مردان كارگر و زنان طبقات دیگر جامعه نیز شركت کردند.
در سال ۱۹۰۸ حزب سوسیالیست آمریكا به تشكیل كمیته ملی زنان برای كمپین حق رأی زنان در انتخابات اقدام کرد و در مارس همان سال كارگران زن بافنده سوزنی با خواست ممنوع‌كردن كار برای كودكان و كسب حق رأی زنان درنیویورك تظاهرات کردند. رویدادهای ۸ مارس همان سال سبب شد بسیار مهم بود. چون در سال بعد یعنی سال ۱۹۰۹ این روز به‌عنوان نخستین روز ملی زنان در آمریكا تثبیت شود.
این روز كم‌كم به روز مخالفت زنان كارگر با دولت و كارفرمایان سرمایه‌دار، برای بهبود شرایط كار و کسب حقوق اجتماعی و مطالبات زنان در سراسر دنیای صنعتی، تبدیل شد.
زنی که زنان روز جهانی زن را مدیونش هستند
در کنگره بین‌المللی سوسیالیست‌ها كه در سال ۱۹۱۰ در كپنهاگ دانمارك برگزار شد، كلارا زتكین، زن سوسیالیست از حزب سوسیال دموكرات آلمان ۸ مارس را به‌عنوان روز جهانی مبارزه زنان پیشنهاد کرد و کنگره این پیشنهاد را تصویب کرد.
بعد از آن، یك میلیون زن سوسیالیست و كارگر و دیگر اقشار اجتماعی همراه مردان خواهان حقوق سیاسی ـ اجتماعی برابر برای همه زنان و مردان شدند. آنها در ۸ مارس سال ۱۹۱۱ در كشورهای آلمان، دانمارك، سویس و استرالیا تظاهراتی بر پا می‌کنند.
این زنان با جشن و سخنرانی، خواهان حق رأی، حق كار و آموزش حرفه‌ای برای زنان و رعایت مطالبات زنان شدند. در همین سال در روسیه و چین هم تظاهراتی به مناسبت ۸ مارس بر گزار شد.
در مدتی كمتر از یك هفته از ۸ مارس در آتش‌سوزی “تریانكل” در شهر نیویورك به خاطر نبود دستگاه‌های امنیتی و بدی شرایط كار، ۱۴۹ زن كارگر جان باختند. همين موضوع باعث شد که تظاهرات ۸ مارس سال بعد به‌طور وسیعی در سراسر دنیای متمدن برگزار شود و بدی شرايط کار، مورد اعتراض قرار گيرد و محكوم شود. این اتفاق هولناک موجب شد تا مطالبات زنان کارگر هر روز پررنگ‌تر شود. هر چند تاوان این مطالبات زنان را زنانی با مرگ دلخراش خود دادند.
زنان دیگر کشورها نیز برای مطالبات زنان به پا می‌خیزند
با شروع جنگ جهانی اول، ميليون‌ها مرد به جبهه‌ها فرستاده شدند. زنان سوسیالیست در این سال‌ها تظاهرات ۸ مارس را بر علیه جنگ و كشتار و خرابی ناشی از آن برگزار کردند. در ۸ مارس ۱۹۱۷ در روسیه زنان علیه افزایش قیمت‌ها، تعطیلی كارخانه‌ها و اخراج كارگران دست به تظاهرات زدند.
این تظاهرات در رویداد انقلاب فوریه همان سال در روسیه تأثیر زیادی داشت. در واقع مطالبات زنان به نوعی زیربنای یک انقلاب شده بود.
در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم تا اوایل دهه ۶۰، روز جهانی زن جلوه چندانی نداشت. چون زنان توانسته بودند به مقدار زيادی از خواستهای خود دست يابند و مطالبات زنان دیگر به عبارتی آشنا برای جامعه تبدیل شده بود. با رشد جنبش زنان در دهه ۶۰ این روز هم بار دیگر اهمیت یافت. سال ۱۹۷۵ از طرف سازمان ملل متحد، سال بین‌المللی زنان اعلام شد و دو سال بعد یعنی سال ۱۹۷۷ یونسكو ۸ مارس را به‌عنوان روز جهانی زن به رسمیت شناخت.
از آن روز به بعد، در چنين روزی مردان به زنان گل يا هديه تقديم می‌کنند و بدين‌وسيله از مبارزات انسانی زنان قدردانی می‌کنند. در واقع زنان با درخواست مطالبات زنان و دیگر هم‌جنسان خود موجب می‌شود که دیگران هم در طول سال‌ها مجبور شوند که حقوق زنان را رعایت کنند.
در سال‌های اخیر با توجه به شرایط نابسامانی كه برای زنان در سراسر جهان و به‌ویژه برای زنان كارگر ایجاد شده است، روز جهانی زن کم‌کم همان جایگاه اولیه خود را كه دفاع از شرایط بهتر كاری و حقوق اجتماعی زنان و تلاش برای احقاق مطالبات زنان است، به‌دست آورده است.
سال‌شمار مطالبات زنان و روز جهانی زن
به گزارش سایت یو ان وومن واتچ (womenwatch.unwomen.org)، روز جهانی زن در سال ۱۹۷۷ توسط ایرینا بوکوا مدیر کل یونسکو اعلام شد و علت این نامگذاری تظاهرات گسترده زنان در اروپا برای رعایت تساوی حقوق زن و مرد، کار و برابری بود. البته در آغاز قرن بیستم با حق رای زنان شرایط کاری و برابری حقوق بهبود یافت و تظاهرات نیز کاهش یافت.
سازمان ملل ۱۹ مارس، آخرین یکشنبه ماه فوریه، ۱۵ اوریل و ۲۳ فوریه را برای این مناسبت انتخاب کرد و علت نامگذاری این روزها به شرح ذیل است:
در سال ۱۹۱۰ در کپنهاگ دانمارک شرکت‌کنندگان در دومین کنفرانس بین‌المللی سوسیالیست‌ها تصمیم گرفتند یک روز سال را روز جهانی زنان نامگذاری کنند که این طرح با رای ۱۰۰ زن از ۱۷ کشور تصویب شد. البته در این کنفرانس تاریخ دقیقی برای روز زن مشخص نشد.
در سال ۱۹۱۱ در برخی کشورهای اروپایی همچون اتریش، دانمارک، آلمان وسوئیس در ۱۹ مارس با شرکت زنان و مردان به قانون حق رای زنان، حقوق کاری، آموزش‌های شغلی و تبعیض کاری اعتراض شد و این روز را روز زن نامیدند.
در سال ۱۹۱۵ زنان از ۱۲ کشور در ۱۵ اوریل در هلند به منزله اعتراض علیه جنگ جهانی اول جمع شدند. البته در هشتم مارس همان سال نیز راهپیمایی دیگری علیه جنگ توسط زنان برگزار شد.
در سال ۱۹۱۷ زنان کارگر در ۲۳ فوریه ( البته این تاریخ در تقویم ارمنستان هشتم مارس است) به خیابان‌ها آمدند و اعتصاب عمومی با نام “نان و صلح” صورت گرفت.
در سال ۱۹۷۵ در ایالات متحده هشتم مارس روز جهانی زن نامیده شد. در سال ۱۹۷۷ سازمان ملل در مجمعی، هشتم مارس را که با تاریخ رویدادهای ملی و تاریخی زنان مرتبط بود روز جهانی زن نامید.
